Wat voorafging
Eind 2024 besluit de gemeenteraad over de uitgangspunten voor een kostenregeling en het ontzorgen van keldereigenaren bij het herstel van de werf-, kluis- en straatkelders in het wervengebied. Daarmee wordt een periode afgesloten van besluitvorming, ervaring opdoen met het herstellen van kelders, het opbouwen van relaties en samenwerking, onderzoek en evaluaties, bijsturen en participatie door keldereigenaren over varianten van een kostenregeling.
Het begon in juli 2021 met het vaststellen door de gemeenteraad van het programmaplan ‘Werk aan de Werf’. Daarmee gaf de raad de opdracht tot een gezamenlijke en samenhangende aanpak van het behoud en herstel van het wervengebied en het invullen van de burenplicht en maatschappelijke zorgplicht door de gemeente. Bij het vaststellen van het programmaplan werd geen besluit genomen over de kostenregeling omdat er nog onvoldoende kennis was over schade aan kelders en de schadeoorzaken. Om een beeld te krijgen van schade en schadeoorzaken, moest in 2022 en 2023 eerst onderzoek worden gedaan in kelders die voor herstel werden open gegraven.
Om kelderherstel mogelijk te maken is in november 2022 een tijdelijke subsidieregeling ingesteld en een proefperiode gestart voor de samenwerking tussen gemeente en keldereigenaren. Er is voor gekozen om werkenderwijs te leren en te verbeteren. Daarbij is ervaring opgedaan met het herstel van kelders en het ondersteunen (financieel en bij de voorbereiding en uitvoering van herstelprojecten) van keldereigenaren. De aanpak en voortgang daarvan zijn onder meer beschreven in de voortgangsrapportages die 2 keer per jaar in het kader van de Regeling Risicovolle Projecten aan de raad worden gestuurd. In de raadsbrieven en voortgangsrapportages wordt de raad ook geïnformeerd dat het op basis van ervaringen, omstandigheden en nieuwe inzichten soms net iets anders gaat dan in het raadsbesluit van juli 2021 is opgeschreven. Hieronder een overzicht van de stappen die tot dusver zijn gezet.
Oktober 2024
Het college van B en W stuurt een voorstel naar de raad met uitgangspunten voor de samenwerking met keldereigenaren bij het herstel van de kelders in het wervengebied. Het college adviseert de raad om uit te gaan van een kostenregeling op basis van een bijdrage van de gemeente aan de herstelkosten van een kelder, en niet op basis van schadevergoeding. Daarnaast staat in de uitgangspunten het voornemen van de gemeente om de keldereigenaren te ontzorgen bij de uitvoering van het herstel.
April 2024
Het College van B en W stemt in met de conclusies en aanbevelingen van AEF en Beautiful Lives om het proces van kelderherstel verder te vereenvoudigen, door de complexiteit van het opdrachtgeverschap door keldereigenaren te verminderen en een meer geclusterde uitvoering van herstel. Voor de langere termijn wordt onderzocht welke structurele verbeteringen mogelijk zijn, zoals een meer gecoördineerde werkwijze en meer verbinding met andere grote opgaven in het wervengebied.
Maart 2024
De gemeente deelt de 1e (deels voorlopige) uitkomsten van de onderzoeken met keldereigenaren en gaat in gesprek over de definitieve kostenregeling. Naast de 2 varianten die al op de tafel lagen (‘bewijsvermoeden’ en ‘technisch expert-oordeel’), wordt de subsidieregeling uitgewerkt als 3e variant. De gemeenteraad wordt hierover per brief geïnformeerd.
November 2023
Actualisatie subsidieregeling. De tijdelijke subsidieregeling wordt aangepast. Het moet eenvoudiger worden om van de regeling gebruik te maken. De gemeente neemt een aantal onbedoelde en onwenselijke neveneffecten van de regeling weg en maakt de regeling duidelijker. De looptijd van de tijdelijke subsidieregeling wordt met zes maanden verlengd tot en met 31 december 2024.
Maart 2023
Start kelderherstel. We herstellen 30 kelders in 2023. Terwijl de kelders openliggen voor herstel, doen drie bureaus nader onderzoek naar schade en schadeoorzaken. Gemeente bekijkt intussen of de eerste ervaringen met de subsidieregeling aanleiding geven tot aanpassingen in de regeling, de eisen aan het herstelplan en de manier waarop de gemeente de keldereigenaren ondersteunt.
Tijdelijke subsidieregeling (2022)
In november 2022 heeft het college een tijdelijke subsidieregeling ingesteld. In oktober 2023 is deze subsidieregeling verbeterd op basis van de evaluatie en eerste ervaringen. Met de ‘subsidieregeling kelderherstel wervengebied’ kunnen keldereigenaren subsidie aanvragen voor het opstellen van een plan en de uitvoering van onderhoud, herstel van hun kelders. Er wordt subsidie gegeven voor de uitvoering van maatregelen voor verbetering van de constructieve veiligheid van de kelder, de instandhouding van erfgoed en het waterdicht maken, op voorwaarde dat deze maatregelen nodig, doelmatig en proportioneel zijn.
Al werkend leren en verbeteren (2022 – heden)
Sinds 2022 is veel ervaring opgedaan met herstel van muren en kelders, samenwerking met keldereigenaren en de invulling van de burenplicht en maatschappelijke zorgplicht. Er is gekozen voor een aanpak van werkenderwijs leren en verbeteren. Met omgevingsmanagers, een bouwmeester en wervenmeester worden de eigenaren ondersteund in alle aspecten van de voorbereiding en uitvoering van het herstel en beheer van het gebied. Er zijn een online kenniscentrum en informatiecentrum ingericht waar keldereigenaren terecht kunnen voor informatie en vragen. Er wordt geïnvesteerd in innovatie van uitvoeringsmethoden. Regelmatig vinden reviews, audits en onderzoeken plaats om de aanpak te evalueren en steeds weer een beetje beter te maken.
Aankondiging onderzoek schade en schadeoorzaken (september 2021)
In september 2021 informeert het college de gemeenteraad per brief dat de uitwerking van de varianten voor een “eerlijke en evenwichtige kostenregeling zo lang duurt als nodig en zo snel gaat als mogelijk”. Het college informeert de raad dat in 2022 en 2023 – bij de uitvoering van het herstel van kelders – onderzoek wordt gedaan naar schades en de oorzaken daarvan. Het onderzoek geeft de noodzakelijke informatie voor het nemen van een besluit over de kostenregeling.
Opdracht tot uitwerken van de kostenregeling (juli 2021)
In het raadsbesluit van juli 2021 geeft de gemeenteraad opdracht aan het college om “samen met eigenaren van kelders (…) op basis van het advies van de Commissie van Wijzen Wervengebied (…) een samenwerkingsarrangement te maken over de samenwerking en financiering van het herstel van kelders, en hierbij de varianten ‘bewijsvermoeden’ en ‘technisch expert-oordeel’ voor de kostenverdeling uit te werken (…).” De gemeenteraad neemt, na participatie door keldereigenaren, het advies van de CvWW om te werken met een stichting niet over en besluit om: “(…) per rak of straat een samenwerkingsarrangement te maken (…)”. De raad neemt nog geen besluit over de kostenregeling omdat er onvoldoende kennis is over de schade aan kelders en de oorzaken daarvan.
Programmaplan Werk aan de werf (juli 2021)
In 2021 stelt de gemeenteraad het programmaplan Werk aan de Werf vast. Hiermee neemt de gemeente zich voor om werk te maken van de eerder niet uit de verf gekomen burenplicht en maatschappelijke zorgplicht. De centrale opgave van het programma is een samenhangend en gezamenlijk herstel en behoud van het wervengebied. In het programmaplan zijn de volgende vijf doelen beschreven: (1) herstel van schade aan erfgoed, (2) voorkomen van schade aan erfgoed, (3) beheren van het wervengebied, (4) voorkomen van onveilige situaties, (5) beter invullen van de burenplicht en de maatschappelijke zorgplicht.
Commissie van Wijzen Wervengebied (april 2021)
In 2020 wordt een Commissie van Wijzen Wervengebied (CvWW) ingesteld. De commissie adviseert in haar rapport De Vergeten Burenplicht over de eigendomsverhoudingen tussen de keldereigenaren en de gemeente en over de verantwoordelijkheden die daaruit voortvloeien. De commissie concludeert dat de gemeente eigenaar is van de weg en wat daartoe behoort (bestrating, waterafvoer e.d.), van de werven en de wal- kluis- en werfmuren. De eigenaar van een pand is eigenaar is van de kelder onder de straat als die met de kelder onder het pand is verbonden (‘horizontale natrekking’). Als de kelder niet is verbonden met het aangrenzende pand, dan is de gemeente eigenaar van de kelder onder de weg (‘verticale natrekking’). Een eigenaar is verantwoordelijk voor de goede staat en veiligheid van zijn eigendom, en draagt de kosten die daaruit voortvloeien. De eigenaar draagt ook het risico van beschadiging van zijn eigendom, maar kan schade die wordt veroorzaakt door onrechtmatig handelen van een ander op de veroorzaker. De commissie adviseert om uit te gaan van een buren- en zorgplicht van de gemeente. Zij stelt voor bij het vaststellen van de verantwoordelijkheid voor het herstel van schade een bewijsvermoeden toe te passen. Want volgens de commissie zijn er sterke aanwijzingen dat de schade die sinds het herstel en waterdicht maken in de jaren negentig is ontstaan, in belangrijke mate is toe te schrijven is aan oorzaken waarvoor de gemeente verantwoordelijk is (zoals te zwaar verkeer). De commissie heeft daarnaast geadviseerd om voor het herstel van kelders een stichting op te richten, zoals ook in de jaren ‘90 is gebeurd.
Plan van Aanpak (juli 2020)
In juli 2020 heeft de raad het Plan van aanpak Wervengebied vastgesteld, om te komen tot het programmaplan ‘Werk aan de Werf’. De gemeente doet onderzoek naar de opgave van het herstel en behoud van het wervengebied, naar de samenhang van de objecten in het wervengebied, de oorzaken van schade, de eigendomssituatie, uitvoeringsmethouden en naar de organisatie en werkprocessen.
Werk aan wal- en kluismuren stilgelegd (december 2019)
In 2019 heeft de gemeente het herstel van wal- en kluismuren in het wervengebied stilgelegd. Dit is toegelicht in de raadsbrief over de Samenhangende aanpak Wal- en Kluismuren. Aanleiding was dat het werk meer tijd kostte dan gepland, de kosten hoger uitvielen dan geraamd en dat er tijdens het werk forse schade ontstond aan erfgoed in de directe omgeving. Volgens een rapport van de Antea Groep werd de complexiteit van het werk stelselmatig onderschat, was het projectmanagement niet goed op orde en werden er geen maatregelen genomen om de situatie te verbeteren.